W trosce o skarby przyrody naszych wysp – ochrona bioróżnorodności w granicach Wolińskiego Parku Narodowego.
Dzięki wsparciu otrzymanemu od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie w ramach projektu pn. „W trosce o skarby przyrody naszych wysp – ochrona bioróżnorodności w granicach Wolińskiego Parku Narodowego”, Woliński Park Narodowy realizuje w 2023 r. następujące działania ochrony czynnej:
OCHRONA CZYNNA PTAKÓW
Podmokłe, niezamieszkane i stosunkowo młode wyspy Delty Świny powstały dzięki biegom wstecznym wód od morza w kierunku Zalewu Szczecińskiego. Akumulowany piach i muł, a także torf, nieustannie budują i kształtują od około 3 tysięcy lat ten archipelag. Jest to obszar szczególnie ważny z dwóch względów: należy do najcenniejszych ostoi ptasich w skali międzynarodowej oraz znajdują się tu najbardziej rozległe w Polsce kompleksy słonych łąk i pastwisk.
Wsteczna Delta Świny to istotny punkt na trasie wędrówek ptaków. Jest miejscem, gdzie można być świadkiem spektakularnych przelotów i zgromadzeń na noclegowiskach. Łatwo tu także zaobserwować polującego bielika czy rybołowa. O atrakcyjności tego miejsca świadczy liczba wszystkich obecnych tu przedstawicieli ornitofauny przekraczająca 240 gatunków, w tym gniazdujących na tym terenie stwierdzono ponad 160.
Niestety, odizolowanie od stałego lądu nie gwarantuje braku negatywnych skutków ludzkich działań. Dotkliwą konsekwencją dla tego obszaru są zaburzenia związane z nadmierną liczebnością drapieżników – również tych należących do inwazyjnych gatunków obcych. Szczególnie narażone są gniazdujące na ziemi ptaki wodno-błotne. Aby im pomóc, zabezpieczono grodzeniem elektrycznym miejsca, gdzie stwierdzono najkorzystniejsze warunki do zakładania gniazd.
Działania te, wciąż rozwijane dzięki zdobywanym doświadczeniom, przyczynią się do coraz skuteczniejszego zabezpieczenia lęgów ptaków wodno-błotnych i poprawy jakości ich obserwacji. W szczególności gatunków tj.: czajka, krwawodziób, biegus zmienny, kszyk, batalion, rycyk, kulik wielki, pliszka żółta, kuliczek piskliwy, sieweczka rzeczna/obrożna.
OCHRONA CZYNNA PŁAZÓW
Jezioro Gardno położone jest między wzgórzami uroczyska Grodno, zaledwie 300 metrów od morza. To śródleśne jezioro, morenowo-antropogenicznego pochodzenia, charakteryzuje się dobrze rozwiniętą linią brzegową i czystą wodą. Warunki tu występujące sprzyjają płazom. Niestety, ostoja ta sąsiaduje z intensywnie użytkowaną drogą wojewódzką. Jest to szczególnie niebezpieczne dla największego w Polsce przedstawiciela tej gromady – ropuchy szarej (Bufo bufo), która jest najczęściej spotykanym na tym terenie płazem.
Ropucha szara budzi się ze snu zimowego już w marcu. Po hibernacji odbywa wędrówkę do zbiornika rozrodczego, w celu odbycia godów. Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, w której przez szlak jej migracji przecina jezdnię przebiega jezdnia – wtedy osobniki tego, nieporadnie i wolno poruszającego się, gatunku często stają się ofiarami kolizji z pojazdami. Aby temu zapobiec, Woliński Park Narodowy przeprowadza akcję przenoszenia płazów przez jezdnię drogi nr 102 do Jeziora Gardno na tym obszarze. Rozstawiane są tymczasowe bariery ochronne (o łącznej długości 2600 metrów), które uniemożliwiają płazom wejście na drogę i naprowadzają je do pułapek łownych. Następnie pracownicy Służby Parku zliczają je (z uwzględnieniem lokalizacji, płci i in.) dostarczając tym samym cennych danych, po czym przenoszą na drugą stronę jezdni. W zeszłym roku odłowiono w tym okresie niespełna 500 dorosłych ropuch, a w tym prawie 2,5 tysiąca osobników.
Dzięki temu działaniu więcej płazów ma możliwość złożenia skrzeku, z którego na przełomie kwietnia i maja pojawiają się kijanki. W zbiorniku przechodzą metamorfozę, przeobrażając się w liczące tysiące roje juwenilnych osobników ropuchy szarej, osiągających 5-8 mm długości. Kierunek ich migracji mający kulminację na przełomie czerwca i lipca ma przeciwny zwrot niż wiosenny. Nasze działania ochronne w tym czasie są wyjątkowo intensywne. W roku ubiegłbym w tym okresie przeniesiono około 19 tysięcy, a w bieżącym aż 34 tysiące młodych osobników. Technicznie nie różni się to znacznie od przenoszenia dorosłych ropuch, jedynie prace wykonywane są po drugiej stronie jezdni.
Od lipca większość ropuch szarych można już spotkać tylko na lądzie. Pod koniec października płazy te szukają kryjówek i zapadają w sen zimowy. W tym czasie pracownicy Parku zajmują się sprawami organizacyjnymi związanymi z ich ochroną w przyszłym sezonie, aby jeszcze skuteczniej zadbać o ich bezpieczeństwo podczas migracji.
OCHRONA CZYNNA MIKOŁAJKA NADMORSKIEGO
Mikołajek nadmorski to światłolubna wieloletnia bylina, związana z wydmami nadmorskimi. Charakteryzuje się głębokim systemem korzeniowym osiągającym długość nawet do 4m. Jego liście są sztywne, twarde, ostrokolczaste. Na szczycie łodygi znajdują się kwiatostany, wsparte kolczastymi podsadkami. Największymi zagrożeniami dla mikołajka są: zarastanie wydm i zniekształcenia wskutek presji turystycznej. Ponadto, ze względu na atrakcyjny, wygląd roślina ta jest narażona na zrywanie i traktowanie jako cenna pamiątka znad morza.
Już na początku XX wieku mikołajek nadmorski został objęty ochroną. Obecnie podlega ochronie ścisłej. Mimo to na terenie Parku stwierdzono znaczny spadek występowania mikołajka: ze 100 egzemplarzy w latach ’70, do niespełna 20 osobników na chwilę obecną. Zatem bierna ochrona tego gatunku może okazać się niewystarczająca.
Aby zapobiec dalszemu ustępowaniu gatunku:
– poprawiamy warunki świetlne – przerywamy zwarcie drzewostanów sąsiadujących z zachowanymi skupiskami mikołajka,
– zwiększamy liczebność – namnażamy mikołajka z nasion pobranych w WPN przy udziale wykwalifikowanej kadry naukowej w dziedzinie botaniki, by wyhodowanymi sadzonkami wzmocnić jego populację.
OCHRONA SIEDLISK – ZMIENNOWILGOTNE ŁĄKI TRZĘŚLICOWE
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe wykształciły się w warunkach specyficznego sposobu zagospodarowania, którego celem było pozyskanie nie paszy, lecz ściółki dla bydła. Łąkę koszono raz w roku, zwykle bardzo późno (we wrześniu). Ten sposób użytkowania, doprowadził do powstania zbiorowisk o zupełnie swoistym rytmie i składzie florystycznym, w którym obok panującej trzęślicy ważną rolę odgrywają okazałe, często barwnie kwitnące byliny jedno- i dwuliścienne.
Aktualnie, w wyniku zmniejszonego zapotrzebowania na ściółkę, obserwowane jest szybkie zanikanie tych zbiorowisk w zachodniej i środkowej Europie. Łąki te odznaczają się wyjątkowymi walorami krajobrazowymi i powinny być szczególnie chronione z pobudek zarówno estetycznych jak i dla ochrony swojszczyzny – jako niegdyś powszechne na terenie całego kraju, dziś zagrożone.
Prowadzenie zabiegów w koszenia jest konieczne w celu ochrony tych unikalnych zbiorowisk roślinnych stanowiących środowisko życia dla wielu zagrożonych gatunków zwierząt. Ich przykładem mogą być choćby ptaki wodno-błotne, które wśród niskiej roślinności zakładają gniazda i wychowują potomstwo.
Koszenia te, wykonywane również na terenie Wolińskiego Parku Narodowego, hamują odnawianie się roślinności leśnej i ekspansji trzciny, pozwalając na wykształcenie się różnorodnych, bogatych gatunkowo siedlisk łąkowych. Wywiezienie skoszonej biomasy zapobiega tworzeniu się wojłoku – warstwy martwej materii organicznej, która utrudnia kiełkowanie i wzrost roślin.
Opracowała: Aleksandra Góra
OCHRONA CZYNNA PTAKÓW
Podmokłe, niezamieszkane i stosunkowo młode wyspy Delty Świny powstały dzięki biegom wstecznym wód od morza w kierunku Zalewu Szczecińskiego. Akumulowany piach i muł, a także torf, nieustannie budują i kształtują od około 3 tysięcy lat ten archipelag. Jest to obszar szczególnie ważny z dwóch względów: należy do najcenniejszych ostoi ptasich w skali międzynarodowej oraz znajdują się tu najbardziej rozległe w Polsce kompleksy słonych łąk i pastwisk.
Wsteczna Delta Świny to istotny punkt na trasie wędrówek ptaków. Jest miejscem, gdzie można być świadkiem spektakularnych przelotów i zgromadzeń na noclegowiskach. Łatwo tu także zaobserwować polującego bielika czy rybołowa. O atrakcyjności tego miejsca świadczy liczba wszystkich obecnych tu przedstawicieli ornitofauny przekraczająca 240 gatunków, w tym gniazdujących na tym terenie stwierdzono ponad 160.
Niestety, odizolowanie od stałego lądu nie gwarantuje braku negatywnych skutków ludzkich działań. Dotkliwą konsekwencją dla tego obszaru są zaburzenia związane z nadmierną liczebnością drapieżników – również tych należących do inwazyjnych gatunków obcych. Szczególnie narażone są gniazdujące na ziemi ptaki wodno-błotne. Aby im pomóc, zabezpieczono grodzeniem elektrycznym miejsca, gdzie stwierdzono najkorzystniejsze warunki do zakładania gniazd.
Działania te, wciąż rozwijane dzięki zdobywanym doświadczeniom, przyczynią się do coraz skuteczniejszego zabezpieczenia lęgów ptaków wodno-błotnych i poprawy jakości ich obserwacji. W szczególności gatunków tj.: czajka, krwawodziób, biegus zmienny, kszyk, batalion, rycyk, kulik wielki, pliszka żółta, kuliczek piskliwy, sieweczka rzeczna/obrożna.
OCHRONA CZYNNA PŁAZÓW
Jezioro Gardno położone jest między wzgórzami uroczyska Grodno, zaledwie 300 metrów od morza. To śródleśne jezioro, morenowo-antropogenicznego pochodzenia, charakteryzuje się dobrze rozwiniętą linią brzegową i czystą wodą. Warunki tu występujące sprzyjają płazom. Niestety, ostoja ta sąsiaduje z intensywnie użytkowaną drogą wojewódzką. Jest to szczególnie niebezpieczne dla największego w Polsce przedstawiciela tej gromady – ropuchy szarej (Bufo bufo), która jest najczęściej spotykanym na tym terenie płazem.
Ropucha szara budzi się ze snu zimowego już w marcu. Po hibernacji odbywa wędrówkę do zbiornika rozrodczego, w celu odbycia godów. Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, w której przez szlak jej migracji przecina jezdnię przebiega jezdnia – wtedy osobniki tego, nieporadnie i wolno poruszającego się, gatunku często stają się ofiarami kolizji z pojazdami. Aby temu zapobiec, Woliński Park Narodowy przeprowadza akcję przenoszenia płazów przez jezdnię drogi nr 102 do Jeziora Gardno na tym obszarze. Rozstawiane są tymczasowe bariery ochronne (o łącznej długości 2600 metrów), które uniemożliwiają płazom wejście na drogę i naprowadzają je do pułapek łownych. Następnie pracownicy Służby Parku zliczają je (z uwzględnieniem lokalizacji, płci i in.) dostarczając tym samym cennych danych, po czym przenoszą na drugą stronę jezdni. W zeszłym roku odłowiono w tym okresie niespełna 500 dorosłych ropuch, a w tym prawie 2,5 tysiąca osobników.
Dzięki temu działaniu więcej płazów ma możliwość złożenia skrzeku, z którego na przełomie kwietnia i maja pojawiają się kijanki. W zbiorniku przechodzą metamorfozę, przeobrażając się w liczące tysiące roje juwenilnych osobników ropuchy szarej, osiągających 5-8 mm długości. Kierunek ich migracji mający kulminację na przełomie czerwca i lipca ma przeciwny zwrot niż wiosenny. Nasze działania ochronne w tym czasie są wyjątkowo intensywne. W roku ubiegłbym w tym okresie przeniesiono około 19 tysięcy, a w bieżącym aż 34 tysiące młodych osobników. Technicznie nie różni się to znacznie od przenoszenia dorosłych ropuch, jedynie prace wykonywane są po drugiej stronie jezdni.
Od lipca większość ropuch szarych można już spotkać tylko na lądzie. Pod koniec października płazy te szukają kryjówek i zapadają w sen zimowy. W tym czasie pracownicy Parku zajmują się sprawami organizacyjnymi związanymi z ich ochroną w przyszłym sezonie, aby jeszcze skuteczniej zadbać o ich bezpieczeństwo podczas migracji.
OCHRONA CZYNNA MIKOŁAJKA NADMORSKIEGO
Mikołajek nadmorski to światłolubna wieloletnia bylina, związana z wydmami nadmorskimi. Charakteryzuje się głębokim systemem korzeniowym osiągającym długość nawet do 4m. Jego liście są sztywne, twarde, ostrokolczaste. Na szczycie łodygi znajdują się kwiatostany, wsparte kolczastymi podsadkami. Największymi zagrożeniami dla mikołajka są: zarastanie wydm i zniekształcenia wskutek presji turystycznej. Ponadto, ze względu na atrakcyjny, wygląd roślina ta jest narażona na zrywanie i traktowanie jako cenna pamiątka znad morza.
Już na początku XX wieku mikołajek nadmorski został objęty ochroną. Obecnie podlega ochronie ścisłej. Mimo to na terenie Parku stwierdzono znaczny spadek występowania mikołajka: ze 100 egzemplarzy w latach ’70, do niespełna 20 osobników na chwilę obecną. Zatem bierna ochrona tego gatunku może okazać się niewystarczająca.
Aby zapobiec dalszemu ustępowaniu gatunku:
– poprawiamy warunki świetlne – przerywamy zwarcie drzewostanów sąsiadujących z zachowanymi skupiskami mikołajka,
– zwiększamy liczebność – namnażamy mikołajka z nasion pobranych w WPN przy udziale wykwalifikowanej kadry naukowej w dziedzinie botaniki, by wyhodowanymi sadzonkami wzmocnić jego populację.
OCHRONA SIEDLISK – ZMIENNOWILGOTNE ŁĄKI TRZĘŚLICOWE
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe wykształciły się w warunkach specyficznego sposobu zagospodarowania, którego celem było pozyskanie nie paszy, lecz ściółki dla bydła. Łąkę koszono raz w roku, zwykle bardzo późno (we wrześniu). Ten sposób użytkowania, doprowadził do powstania zbiorowisk o zupełnie swoistym rytmie i składzie florystycznym, w którym obok panującej trzęślicy ważną rolę odgrywają okazałe, często barwnie kwitnące byliny jedno- i dwuliścienne.
Aktualnie, w wyniku zmniejszonego zapotrzebowania na ściółkę, obserwowane jest szybkie zanikanie tych zbiorowisk w zachodniej i środkowej Europie. Łąki te odznaczają się wyjątkowymi walorami krajobrazowymi i powinny być szczególnie chronione z pobudek zarówno estetycznych jak i dla ochrony swojszczyzny – jako niegdyś powszechne na terenie całego kraju, dziś zagrożone.
Prowadzenie zabiegów w koszenia jest konieczne w celu ochrony tych unikalnych zbiorowisk roślinnych stanowiących środowisko życia dla wielu zagrożonych gatunków zwierząt. Ich przykładem mogą być choćby ptaki wodno-błotne, które wśród niskiej roślinności zakładają gniazda i wychowują potomstwo.
Koszenia te, wykonywane również na terenie Wolińskiego Parku Narodowego, hamują odnawianie się roślinności leśnej i ekspansji trzciny, pozwalając na wykształcenie się różnorodnych, bogatych gatunkowo siedlisk łąkowych. Wywiezienie skoszonej biomasy zapobiega tworzeniu się wojłoku – warstwy martwej materii organicznej, która utrudnia kiełkowanie i wzrost roślin.
Opracowała: Aleksandra Góra
Ochrona zagrożonych gatunków flory oraz siedlisk priorytetowych w Wolińskim Parku Narodowym
W ramach rozszerzenia zakresu wykonywanych zabiegów ochronnych WPN opracował projekt pt. „Ochrona zagrożonych gatunków fauny oraz siedlisk priorytetowych w Wolińskim Parku Narodowym”. Projekt ten uzyskał dofinansowanie do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Działania projektowe ukierunkowane są na ochronę szczególnie zagrożonych biotopów i gatunków z nimi związanych oraz wybranych siedlisk przyrodniczych i obejmują realizację czterech zadań:
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej siedliska Natura 2000 zmiennowilgotne łąki trzęslicowe (6410) (Molinion);
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej płazów poprzez poprawę ich biotopów i stabilizację poziomu wody w godowiskach płazów;
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej gniewosza plamistego Coronella austriaca (1283), poprzez poprawę jakości jego biotopów;
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej Nietoperzy (Chiroptera) poprzez wykorzystanie byłej infrastruktury wojskowej (bunkry).
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej siedliska Natura 2000 zmiennowilgotne łąki trzęslicowe (6410) (Molinion);
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej płazów poprzez poprawę ich biotopów i stabilizację poziomu wody w godowiskach płazów;
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej gniewosza plamistego Coronella austriaca (1283), poprzez poprawę jakości jego biotopów;
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej Nietoperzy (Chiroptera) poprzez wykorzystanie byłej infrastruktury wojskowej (bunkry).
Zachować bioróżnorodność chroniąc przyrodę.
Projekt: „Zachować bioróżnorodność – chroniąc przyrodę. Ochrona gatunków i siedlisk w Wolińskim Parku Narodowym (2019)”
„Różnorodność biologiczna – do niej należymy, od niej zależymy”
– unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej do 2020 r.
Każdy z nas może przyczynić się do ochrony różnorodności biologicznej. W poniższej broszurze – poradniku znajdują się wskazówki, w jaki sposób to zrobić.
Broszura – praktyczny poradnik ochrony przyrody dla każdego.
Jak wynika z najnowszego raportu ONZ „The Global Ecosystem Assessment” (2019) , zagrożonych jest ok. 25 procent gatunków, a blisko milion gatunków zwierząt i roślin wymrze w ciągu najbliższych dekad. Dlatego działania mające na celu czynną ochronę różnorodności biologicznej są ważnym elementem przeciwdziałania temu zagrożeniu. Różnorodność biologiczna to niezwykłe bogactwo otaczających nas ekosystemów, gatunków i genów – jest naszym ubezpieczeniem na życie, dając nam pożywienie, słodką wodę, czyste powietrze, schronienie i lekarstwa, łagodząc skutki klęsk żywiołowych, chroniąc przed szkodnikami i chorobami, a także przyczyniając się do regulowania klimatu. Różnorodność biologiczna jest również naszym kapitałem naturalnym, zapewniając funkcje ekosystemu, które stanowią podstawę naszej gospodarki. Pogorszenie stanu i utrata różnorodności biologicznej wpływają negatywnie na zapewnianie tych funkcji: tracimy gatunki i siedliska oraz dobrobyt i miejsca pracy uzyskiwane dzięki środowisku naturalnemu.
Projekt obejmuje realizację następujących działań wspierających różnorodność biologiczną:
1. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.), zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych;
2. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pszczołowatych – stworzenie miejsc gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) w ich naturalnym biotopie,
3. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej płazów przekraczających jezdnię drogi 102 w miejscach migracji w celu ograniczenia ich śmiertelności,
4. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej siedliska Natura 2000 zmiennowilgotnych łąkach trzęślicowych – ekstensywne użytkowanie
5. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe; nadmorskie wydmy szare; klify na wybrzeżu Bałtyku poprzez ich grodzenie,
Działanie 1. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.), zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych
Murawy kserotermiczne to jedne z najrzadszych i najbardziej zagrożonych, a jednocześnie bardzo różnorodnych i cennych siedlisk Europy. Przez wiele lat ich walory były niedoceniane. Występują w miejscach wybitnie ciepłych, suchych i nasłonecznionych. Działanie ma na celu ochronę czynną zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.) poprzez wzmocnienie jej populacji.
Pajęcznica liliowata jest gatunkiem śródziemnomorskim, którego zwarty zasięg obejmuje południową i środkową Europę, dochodząc na północy po Danię i Szwecję. W Polsce ma wyspowe stanowiska w zachodniej części kraju. Na obszarze Wolińskiego PN takson ten występuje na dwóch stanowiskach – najdalej na północ wysuniętych w Polsce. Jest jedną z najcenniejszych roślin Wolińskiego Parku Narodowego, a zarazem całej wyspy Wolin. W Parku zaliczona została do roślin bezpośrednio zagrożonych wyginięciem. Działanie przewiduje hodowlę ex-situ oraz zabezpieczenie stanowisk i ma na celu utrzymania i wzmocnienia jej aktualnych 2 stanowisk i wsiedlenia na 4 stanowiska zastępcze. Ze względu na specyfikę realizacja zadania zostało rozłożone na 2 lata. Zadanie realizowane będzie przez Ogród Botaniczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, który posiada odpowiednie doświadczenie, wiedzę i zaplecze techniczno-naukowe do realizacji takiego typu prac. W pierwszym roku trwania projektu przewiduje się wykonanie zbioru nasion, części wegetatywnych i przeprowadzenie badań siedliskowych w miejscu zbioru oraz pobór gleby do badań zgodnie z metodyką ENSCONET.
Planuje się również zabezpieczenie stanowisk. Pobrane nasiona zostaną wysiane w warunkach ex-situ i po wysiewie rozpocznie się opieka nad rozwijającymi się roślinami. W drugim roku kontynuowana będzie uprawa ex situ, nastąpi adaptacja roślin do warunków zewnętrznych, opieka nad rosnącymi sadzonkami oraz wsiedlenie roślin z uprawy ex situ na wytypowane uprzednio przygotowane stanowiska – 2 naturalne, gdzie metapopulacja zostanie wzmocniona oraz utworzenie 4 nowych stanowisk, gdzie sadzonki zostaną wprowadzone po przygotowaniu miejsc.
Działanie 2 – Murawy przyjazne pszczołowatym – stworzenie miejsc gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) w ich naturalnym biotopie.
Zaprzestanie użytkowania ciepłych łąk oraz muraw kserotermicznych i napiaskowych, a z drugiej strony – intensyfikacja rolnictwa i stosowanie nieprzemyślanych zabiegów (np. wypalanie traw, eliminacja miedz i zadrzewień) – eliminują miejsca gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) i powodują wymieranie ich roślin pokarmowych. Do wymierania niektórych pszczołowatych przyczynia się również zmniejszenie wykorzystania tradycyjnych materiałów budowlanych.
Naturalnym biotopem dzikich pszczół są murawy z klas Festuco-Brometea i Koelerio-Corynephoretea canescens. Tam też notuje się ich najwyższą różnorodność gatunkową. W ramach działania wykonane zostaną schronienia z naturalnych materiałów tj. trzcina, włókno z drzew liściastych, nawiercone drewno, cegła, glina. Wybudowane schronienia gwarantować będą owadom zaciszne miejsce, w którym mogą nocować, skryć się przed deszczem i drapieżnikami, rozmnażać się, a nawet spędzać zimę. Celem zadania będzie wsparcie populacji pszczołowatych poprzez stworzenie 10 miejsc gniazdowania rozmieszczonych w sprzyjających mi biotopach.
Działanie 3. Okresowa ochrona płazów przekraczających jezdnię drogi 102 w miejscach migracji na godowiska.
Celem działania jest ochrona populacji płazów, poprzez zabezpieczenie miejsc migracji. Płazy są zagrożone z bardzo wielu powodów, jednym z nich jest ruch pojazdów samochodowych oddziałujący na płazy bezpośrednio – powodując ich śmierć w wyniku kolizji z pojazdami i uniemożliwiając lub utrudniając przemieszczanie się zwierząt w poprzek drogi, zaburzenie ciągłości strukturalnej korytarzy migracyjnych (trasa od miejsc żerowania czy zimowania do miejsc godowych) i siedlisk (fragmentacja siedlisk). Jedną z takich śmiercionośnych barier dla płazów na terenie WPN jest fragment drogi 102 z Międzyzdrojów do Wisełki na wysokości jeziora Gardno. W celu ochrony czynnej płazów, skutkującym wzrostem przeżywalności podczas migracji, w projekcie zamontowane zostaną okresowe, przenośne bariery ochronne o łącznej długości 1000 mb (2 x 500m) po obu stronach drogi, w okresie o największej aktywności płazów (okres wiosennej migracji oraz dyspersji po zakończeniu rozwoju młodocianego). Opróżnianie pułapek odbywać się będzie dwukrotnie w ciągu dnia, a zebrane osobniki przenoszone do jeziora lub w głąb lasu.
Działanie 4. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej w postaci koszenie i wywiezienia biomasy z siedliska Natura 2000 zmiennowilgotne łąki trzęslicowe (6410)
Celem zadania jest utrzymanie właściwego stanu ochrony siedliska priorytetowego Natura 2000 wymienionego w załączniku I dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory: siedlisko 6410 – zmiennowilgotne łąki trzęslicowe. Charakterystyczną cechą łąk trzęślicowych jest występowanie obok siebie gatunków roślin siedlisk mokrych i podmokłych, a także świeżych czy nawet kserotermicznych. Jest to siedlisko przyrodnicze o dużej zmienności lokalnej. Położone są na peryferiach układów gospodarczych, w miejscach słabo dostępnych, często z dala od głównych użytków rolnych. Zajmują stanowiska na dnie dolin rzecznych i w płytkich obniżeniach, na glebach organicznych i mineralnych, a przede wszystkim silnie zmiennej w ciągu roku poziomie wilgotności gruntu od stanów nadmiernego uwilgotnienia po przesuszenie.
Występują najczęściej w małych płatach, w mozaice z innymi silnie uwilgotnionymi zbiorowiskami roślinności bagiennej, torfowiskowej i łąkowej. Wiosną i jesienią utrzymuje się na nich wysoki poziom wody gruntowej z częstym zalewem, latem na skutek parowania z gruntu i poprzez roślinność oraz mniejszych dostaw wody poziom wody gruntowej opada. Takie zmienne warunki wodne współtworzą siedlisko dogodne dla koegzystencji gatunków o skrajnie różnych wymaganiach. Drugim obok wody czynnikiem kształtującym łąki trzęślicowe jest ich specyficzne kośne użytkowanie. Łąki te były koszone bardzo nieregularnie, nawet co 3-4 lata, a zbiór siana, zazwyczaj ręczny, odbywał się późno i był uzależniony od możliwości wejścia na łąki. W warunkach Wolińskiego Parku Narodowego dodatkowym czynnikiem regulującym gospodarkę wodną na tym siedlisku są pływy wód Zalewu Szczecińskiego związane z tzw. ,,cofkami” (spiętrzanie wody w rejonach przybrzeżnych na skutek jej wpychania przez wiatry z kierunków północnych – zjawiska te występują nawet w okresach letnich). W ramach realizacji projektu zostanie wykoszone 14,48 ha łąk trzęślicowych, a uzyskana biomasa zostanie wywieziona.
Działanie 5. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku, siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230)
Zadanie polegać będzie na wykonaniu grodzeń i barier oddzielających plażę od wydm i klifów oraz usunięciu gatunków obcych i inwazyjnych. Ograniczenie presji turystycznej w rejonie wydm i klifów poprzez ich grodzenie jest niezbędne z uwagi na zagrożenia płynące z sąsiedztwa obszarów udostępnionych w Parku Narodowym dla turystyki. Duża ilość osób odpoczywających w Wolińskim PN dochodząca nawet do 1 mln (dane oszacowane na podstawie danych z migratorów), szczególnie w okresie letnim w sposób istotny może negatywnie wpłynąć na stań środowiska przyrodniczego. Na podstawie odczytów z migratorów określone zostały miejsca o największym natężeniu ruchu turystycznego i w tych miejscach zaplanowane zostało postawienie barier odgradzających plażę od części gdzie tworzą się inicjalne wydmy białe, które warunkują powstawanie / odbudowę wału wydmowego.
Montaż ogrodzeń wykonany jest w taki sposób aby umożliwić ich demontaż na okres jesienno-zimowy, a jednocześnie wykorzystanie części elementów w sezonach kolejnych. Sezonowość grodzeń wynika z zagrożenia zniszczeniem barier w okresach sztormowych. Należy zaznaczyć, że stosowana metoda zapobiegła degradacji wydm (brak rozdeptywania) oraz przyczyniła się do wzrostu liczebności mikołajka nadmorskiego (Eryngium maritimum) w chronionym obszarze i utrzymania stanowisk innych cennych gatunków flory: rokitnika pospolitego (Hippophae rhamnoides), kruszczyka rdzawoczerwonego (Epipactis atrorubens), honkenii piaskowej (Honckenya peploides), rukwieli nadmorskej (Cakile maritima) – dane uzyskane w oparciu o monitoring przyrodniczy WPN. Usuwanie ręczne gatunków obcych i inwazyjnych tj. róża pomarszczona, wierzba ostrolistna czy czeremcha amerykańska wykonywane jest zgodnie z technologią powszechnie stosowaną w zabiegach ukierunkowanych na eliminację gatunków inwazyjnych. Istotnym zagadaniem w tego typu pracach jest zminimalizowanie strat w siedliskach i ochranianych gatunkach powodowanych przez sprzęt mechaniczny.
Opracowanie: Alicja Łepek WPN
„Różnorodność biologiczna – do niej należymy, od niej zależymy”
– unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej do 2020 r.
Każdy z nas może przyczynić się do ochrony różnorodności biologicznej. W poniższej broszurze – poradniku znajdują się wskazówki, w jaki sposób to zrobić.
Broszura – praktyczny poradnik ochrony przyrody dla każdego.
Jak wynika z najnowszego raportu ONZ „The Global Ecosystem Assessment” (2019) , zagrożonych jest ok. 25 procent gatunków, a blisko milion gatunków zwierząt i roślin wymrze w ciągu najbliższych dekad. Dlatego działania mające na celu czynną ochronę różnorodności biologicznej są ważnym elementem przeciwdziałania temu zagrożeniu. Różnorodność biologiczna to niezwykłe bogactwo otaczających nas ekosystemów, gatunków i genów – jest naszym ubezpieczeniem na życie, dając nam pożywienie, słodką wodę, czyste powietrze, schronienie i lekarstwa, łagodząc skutki klęsk żywiołowych, chroniąc przed szkodnikami i chorobami, a także przyczyniając się do regulowania klimatu. Różnorodność biologiczna jest również naszym kapitałem naturalnym, zapewniając funkcje ekosystemu, które stanowią podstawę naszej gospodarki. Pogorszenie stanu i utrata różnorodności biologicznej wpływają negatywnie na zapewnianie tych funkcji: tracimy gatunki i siedliska oraz dobrobyt i miejsca pracy uzyskiwane dzięki środowisku naturalnemu.
Projekt obejmuje realizację następujących działań wspierających różnorodność biologiczną:
1. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.), zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych;
2. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pszczołowatych – stworzenie miejsc gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) w ich naturalnym biotopie,
3. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej płazów przekraczających jezdnię drogi 102 w miejscach migracji w celu ograniczenia ich śmiertelności,
4. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej siedliska Natura 2000 zmiennowilgotnych łąkach trzęślicowych – ekstensywne użytkowanie
5. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe; nadmorskie wydmy szare; klify na wybrzeżu Bałtyku poprzez ich grodzenie,
Działanie 1. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.), zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych
Murawy kserotermiczne to jedne z najrzadszych i najbardziej zagrożonych, a jednocześnie bardzo różnorodnych i cennych siedlisk Europy. Przez wiele lat ich walory były niedoceniane. Występują w miejscach wybitnie ciepłych, suchych i nasłonecznionych. Działanie ma na celu ochronę czynną zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.) poprzez wzmocnienie jej populacji.
Pajęcznica liliowata jest gatunkiem śródziemnomorskim, którego zwarty zasięg obejmuje południową i środkową Europę, dochodząc na północy po Danię i Szwecję. W Polsce ma wyspowe stanowiska w zachodniej części kraju. Na obszarze Wolińskiego PN takson ten występuje na dwóch stanowiskach – najdalej na północ wysuniętych w Polsce. Jest jedną z najcenniejszych roślin Wolińskiego Parku Narodowego, a zarazem całej wyspy Wolin. W Parku zaliczona została do roślin bezpośrednio zagrożonych wyginięciem. Działanie przewiduje hodowlę ex-situ oraz zabezpieczenie stanowisk i ma na celu utrzymania i wzmocnienia jej aktualnych 2 stanowisk i wsiedlenia na 4 stanowiska zastępcze. Ze względu na specyfikę realizacja zadania zostało rozłożone na 2 lata. Zadanie realizowane będzie przez Ogród Botaniczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, który posiada odpowiednie doświadczenie, wiedzę i zaplecze techniczno-naukowe do realizacji takiego typu prac. W pierwszym roku trwania projektu przewiduje się wykonanie zbioru nasion, części wegetatywnych i przeprowadzenie badań siedliskowych w miejscu zbioru oraz pobór gleby do badań zgodnie z metodyką ENSCONET.
Planuje się również zabezpieczenie stanowisk. Pobrane nasiona zostaną wysiane w warunkach ex-situ i po wysiewie rozpocznie się opieka nad rozwijającymi się roślinami. W drugim roku kontynuowana będzie uprawa ex situ, nastąpi adaptacja roślin do warunków zewnętrznych, opieka nad rosnącymi sadzonkami oraz wsiedlenie roślin z uprawy ex situ na wytypowane uprzednio przygotowane stanowiska – 2 naturalne, gdzie metapopulacja zostanie wzmocniona oraz utworzenie 4 nowych stanowisk, gdzie sadzonki zostaną wprowadzone po przygotowaniu miejsc.
Działanie 2 – Murawy przyjazne pszczołowatym – stworzenie miejsc gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) w ich naturalnym biotopie.
Zaprzestanie użytkowania ciepłych łąk oraz muraw kserotermicznych i napiaskowych, a z drugiej strony – intensyfikacja rolnictwa i stosowanie nieprzemyślanych zabiegów (np. wypalanie traw, eliminacja miedz i zadrzewień) – eliminują miejsca gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) i powodują wymieranie ich roślin pokarmowych. Do wymierania niektórych pszczołowatych przyczynia się również zmniejszenie wykorzystania tradycyjnych materiałów budowlanych.
Naturalnym biotopem dzikich pszczół są murawy z klas Festuco-Brometea i Koelerio-Corynephoretea canescens. Tam też notuje się ich najwyższą różnorodność gatunkową. W ramach działania wykonane zostaną schronienia z naturalnych materiałów tj. trzcina, włókno z drzew liściastych, nawiercone drewno, cegła, glina. Wybudowane schronienia gwarantować będą owadom zaciszne miejsce, w którym mogą nocować, skryć się przed deszczem i drapieżnikami, rozmnażać się, a nawet spędzać zimę. Celem zadania będzie wsparcie populacji pszczołowatych poprzez stworzenie 10 miejsc gniazdowania rozmieszczonych w sprzyjających mi biotopach.
Działanie 3. Okresowa ochrona płazów przekraczających jezdnię drogi 102 w miejscach migracji na godowiska.
Celem działania jest ochrona populacji płazów, poprzez zabezpieczenie miejsc migracji. Płazy są zagrożone z bardzo wielu powodów, jednym z nich jest ruch pojazdów samochodowych oddziałujący na płazy bezpośrednio – powodując ich śmierć w wyniku kolizji z pojazdami i uniemożliwiając lub utrudniając przemieszczanie się zwierząt w poprzek drogi, zaburzenie ciągłości strukturalnej korytarzy migracyjnych (trasa od miejsc żerowania czy zimowania do miejsc godowych) i siedlisk (fragmentacja siedlisk). Jedną z takich śmiercionośnych barier dla płazów na terenie WPN jest fragment drogi 102 z Międzyzdrojów do Wisełki na wysokości jeziora Gardno. W celu ochrony czynnej płazów, skutkującym wzrostem przeżywalności podczas migracji, w projekcie zamontowane zostaną okresowe, przenośne bariery ochronne o łącznej długości 1000 mb (2 x 500m) po obu stronach drogi, w okresie o największej aktywności płazów (okres wiosennej migracji oraz dyspersji po zakończeniu rozwoju młodocianego). Opróżnianie pułapek odbywać się będzie dwukrotnie w ciągu dnia, a zebrane osobniki przenoszone do jeziora lub w głąb lasu.
Działanie 4. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej w postaci koszenie i wywiezienia biomasy z siedliska Natura 2000 zmiennowilgotne łąki trzęslicowe (6410)
Celem zadania jest utrzymanie właściwego stanu ochrony siedliska priorytetowego Natura 2000 wymienionego w załączniku I dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory: siedlisko 6410 – zmiennowilgotne łąki trzęslicowe. Charakterystyczną cechą łąk trzęślicowych jest występowanie obok siebie gatunków roślin siedlisk mokrych i podmokłych, a także świeżych czy nawet kserotermicznych. Jest to siedlisko przyrodnicze o dużej zmienności lokalnej. Położone są na peryferiach układów gospodarczych, w miejscach słabo dostępnych, często z dala od głównych użytków rolnych. Zajmują stanowiska na dnie dolin rzecznych i w płytkich obniżeniach, na glebach organicznych i mineralnych, a przede wszystkim silnie zmiennej w ciągu roku poziomie wilgotności gruntu od stanów nadmiernego uwilgotnienia po przesuszenie.
Występują najczęściej w małych płatach, w mozaice z innymi silnie uwilgotnionymi zbiorowiskami roślinności bagiennej, torfowiskowej i łąkowej. Wiosną i jesienią utrzymuje się na nich wysoki poziom wody gruntowej z częstym zalewem, latem na skutek parowania z gruntu i poprzez roślinność oraz mniejszych dostaw wody poziom wody gruntowej opada. Takie zmienne warunki wodne współtworzą siedlisko dogodne dla koegzystencji gatunków o skrajnie różnych wymaganiach. Drugim obok wody czynnikiem kształtującym łąki trzęślicowe jest ich specyficzne kośne użytkowanie. Łąki te były koszone bardzo nieregularnie, nawet co 3-4 lata, a zbiór siana, zazwyczaj ręczny, odbywał się późno i był uzależniony od możliwości wejścia na łąki. W warunkach Wolińskiego Parku Narodowego dodatkowym czynnikiem regulującym gospodarkę wodną na tym siedlisku są pływy wód Zalewu Szczecińskiego związane z tzw. ,,cofkami” (spiętrzanie wody w rejonach przybrzeżnych na skutek jej wpychania przez wiatry z kierunków północnych – zjawiska te występują nawet w okresach letnich). W ramach realizacji projektu zostanie wykoszone 14,48 ha łąk trzęślicowych, a uzyskana biomasa zostanie wywieziona.
Działanie 5. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku, siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230)
Zadanie polegać będzie na wykonaniu grodzeń i barier oddzielających plażę od wydm i klifów oraz usunięciu gatunków obcych i inwazyjnych. Ograniczenie presji turystycznej w rejonie wydm i klifów poprzez ich grodzenie jest niezbędne z uwagi na zagrożenia płynące z sąsiedztwa obszarów udostępnionych w Parku Narodowym dla turystyki. Duża ilość osób odpoczywających w Wolińskim PN dochodząca nawet do 1 mln (dane oszacowane na podstawie danych z migratorów), szczególnie w okresie letnim w sposób istotny może negatywnie wpłynąć na stań środowiska przyrodniczego. Na podstawie odczytów z migratorów określone zostały miejsca o największym natężeniu ruchu turystycznego i w tych miejscach zaplanowane zostało postawienie barier odgradzających plażę od części gdzie tworzą się inicjalne wydmy białe, które warunkują powstawanie / odbudowę wału wydmowego.
Montaż ogrodzeń wykonany jest w taki sposób aby umożliwić ich demontaż na okres jesienno-zimowy, a jednocześnie wykorzystanie części elementów w sezonach kolejnych. Sezonowość grodzeń wynika z zagrożenia zniszczeniem barier w okresach sztormowych. Należy zaznaczyć, że stosowana metoda zapobiegła degradacji wydm (brak rozdeptywania) oraz przyczyniła się do wzrostu liczebności mikołajka nadmorskiego (Eryngium maritimum) w chronionym obszarze i utrzymania stanowisk innych cennych gatunków flory: rokitnika pospolitego (Hippophae rhamnoides), kruszczyka rdzawoczerwonego (Epipactis atrorubens), honkenii piaskowej (Honckenya peploides), rukwieli nadmorskej (Cakile maritima) – dane uzyskane w oparciu o monitoring przyrodniczy WPN. Usuwanie ręczne gatunków obcych i inwazyjnych tj. róża pomarszczona, wierzba ostrolistna czy czeremcha amerykańska wykonywane jest zgodnie z technologią powszechnie stosowaną w zabiegach ukierunkowanych na eliminację gatunków inwazyjnych. Istotnym zagadaniem w tego typu pracach jest zminimalizowanie strat w siedliskach i ochranianych gatunkach powodowanych przez sprzęt mechaniczny.
Opracowanie: Alicja Łepek WPN
„Różnorodność biologiczna – do niej należymy, od niej zależymy. Ochrona czynna siedlisk i gatunków na terenie Wolińskiego Parku Narodowego”.
Dzięki dofinansowaniu uzyskanemu z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Woliński Park Narodowy realizuje projekt „Różnorodność biologiczna – do niej należymy, od niej zależymy. Ochrona czynna siedlisk i gatunków na terenie Wolińskiego Parku Narodowego”.
W jego ramach wykonywane zostały w 2022 roku poniższe zadania:
Ograniczanie negatywnego wpływu obcych i inwazyjnych gatunków drapieżników na sukces lęgowy ptaków wodno-błotnych,
Ochrona czynna gatunków zależnych od wody – płazy (Amphibia) – Ochrona płazów przekraczających jezdnię dróg,
Utworzenie regionalnej genetycznej kolekcji zachowawczej starych odmian drzew owocowych – WPN Północ,
Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230).
Działanie 1. Ograniczanie negatywnego wpływu obcych i inwazyjnych gatunków drapieżników na sukces lęgowy ptaków wodno-błotnych
Biegi wsteczne wód od morza w kierunku Zalewu Szczecińskiego kształtują archipelag niezwykłych wysp Delty Świny. Te rozległe, nieleśne tereny, stanowią ważne refugium ptaków. Jest to związane w dużej mierze z prowadzeniem gospodarki kośno-pastwiskowej, sprzyjającej zachowaniu siedlisk będących miejscami lęgowymi i bogactwem bazy pokarmowej dla migrujących ptaków. Stwierdzono ich tu około 240 gatunków, z czego aż 160 lęgowych co czyni obszar ten do najcenniejszych ptasich ostoi w skali międzynarodowej.
Niestety, spokój tego miejsca zakłóca nadmierna presja ze strony drapieżników. Występowanie drapieżników jest naturalnym zjawiskiem i nieodłącznym elementem biocenoz. Jednak w wyniku działalności człowieka zostały zachwiane proporcje na pewnych poziomach troficznych. Przykładem może być intensywny wzrost populacji lisa jako skutek stosowania szczepionki przeciw wściekliźnie czy też obecność gatunków inwazyjnych, np. norki amerykańskiej, która dziesiątkuje rodzime populacje ptaków. Szczególnie narażone na ogromne straty są gatunki wodno-błotnych ptaków gniazdujących na ziemi. Szacuje się, że w wyniku drapieżnictwa straty w wyprowadzaniu potomstwa mogą osiągnąć nawet do 99%.
Z tego powodu objęto działaniami ochronnymi obszar 10 hektarów na wyspie Warnie Kępy, gdzie stwierdzono potencjalnie najkorzystniejsze warunki do zakładania gniazd przez ptaki. W celu zabezpieczenia miejsc wykorzystywanych przez tę gromadę do dobierania się w pary, składania jaj i wychowywania młodych wykonano ogrodzenia z siatki elektrycznej wraz z kompletnym oprzyrządowaniem. Ogrodzenie zamontowano w połowie marca 2022 r. i zdemontowano w połowie lipca 2022 r. Ponadto dnia 27.09.2022 r. odbył się rejs edukacyjny po delcie wstecznej Świny, którego celem było przedstawienie potrzeby realizacji powyższych zadań.
Działanie 2. Ochrona czynna gatunków zależnych od wody – płazy (Amphibia) – Ochrona płazów przekraczających jezdnię dróg
Zadanie realizowano na odcinkach dróg przylegających do jezior Gardno i Czajcze. W celu ochrony płazów podczas migracji wykorzystano okresowe, przenośne bariery ochronne. Podczas migracji wpadają one do pułapek, a następnie są przenoszone do jeziora lub w głąb lasu, w zależności od aktualnego kierunku przemieszczania. Działania te wpływają bezpośrednio na przeżywalność płazów, a także dostarczają kluczowych danych dotyczących lokalizacji obszarów konfliktowych. Łączna ilość przeniesionych płazów 2022 roku wyniosła blisko 20 000 osobników. W 2021 roku było ich 8 tysięcy. Można sądzić, że jest to oznaką poprawy stanu ochrony tych zwierząt.
Obserwacje przeprowadzane przez pracowników Parku polegały na liczeniu płazów, wraz z identyfikacją gatunku i płci oraz dokumentowaniu miejsc ich występowania. Zauważono, że wzrost temperatury i opady wpłynęły stymulująco na intensywność aktywności płazów. Stwierdzono migracje sezonowe przede wszystkim ropuchy szarej. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, gatunek ten objęty jest częściową ochroną gatunkową. Ropucha szara na terenie Wolińskiego Parku Narodowego jest gatunkiem dominującym. Ponosi ona największe straty wśród płazów podczas masowego przemieszczania, mającego na celu odbycie godów. Wynika to z faktu, iż należy do płazów o wyjątkowo niskiej mobilności, a także jest gatunkiem licznym.
Działanie 3. Utworzenie regionalnej genetycznej kolekcji zachowawczej starych odmian drzew owocowych – WPN Północ
Drzewa owocowe są uprawiane dla swoich jadalnych owoców od zarania dziejów. Stare odmiany poddawane były przez długi okres selekcji, przez co stały się w naturalny sposób odporne na choroby, pasożyty oraz wiosenne przymrozki. Ze względów ekonomicznych zostały masowo zastąpione przez nowoczesne, plonujące corocznie, odmiany szczepione na karłowatych podkładkach. Cechuje je długowieczność, dzięki czemu udało im się przetrwać do dnia dzisiejszego. Niestety, obecnie są często mocno zaniedbane. Jest wiele powodów, dla których warto zachować ich niezwykłą pulę genową. Zakładanie tradycyjnych sadów przydomowych przyczynia się do ochrony krajobrazu, jak i również wpływa na wzrost różnorodności biologicznej terenu, stwarzając miejsce do życia i żerowania licznych organizmów.
Dzięki uzyskanemu dofinansowaniu możliwym było utworzenie kolekcji zachowawczej starych odmian drzew owocowych o powierzchni 0,085 ha w Obwodzie Ochronnym Warnowo. Pobrano w tym celu rzezy cennych starych odmian drzew owocowych z terenu Wolińskiego Parku Narodowego do rozmnażania wegetatywnego, a następnie wykonano okulizację na posadzonych wcześniej podkładkach.
Stworzono obszar ochronny dla drzewek o promieniu 1 metra od pnia, aby wspomóc ich wzrost i owocowanie. Jest to tzw. gildia, której centrum stanowi drzewo owocowe. Wokół niego ograniczono udział traw, ponieważ stanowiłyby one poważną konkurencję o wodę i składniki odżywcze. Ich miejsce zastąpiły hiacynty, żonkile, czosnek, żywokost, aksamitki, nasturcje, koper, oregano, krwawnik i nagietek. Zapewniają one żyzność dla gildii, utrzymują wilgoć, wabią owady zapylające, a także chronią przed chorobami i szkodnikami.
W trosce o różnorodność biologiczną, sad został wyposażony w różnego rodzaju schronienia (dla zapylaczy, płazów, jeży) i budki (dla nietoperzy i ptaków).
Działanie 4. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230)
Nadmorskie wydmy białe powstają w wyniku akumulacji piasku wynoszonego na plażę z dna morskiego, przenoszonego w głąb lądu. Siedlisko to jest bardzo dynamiczne, znajduje się pod ciągłym wpływem wiatrów. Zasiedlone jest przez wydmotwórcze gatunki traw – wydmuchrzycę piaskową i piaskownicę zwyczajną. Z powodu abrazyjnej działalności morza oraz prac związanych z utrwalaniem wydm przez zalesienie zasoby wydm białych skurczyły się.
Nadmorskie wydmy szare występują za wałem wydmy białej. Dominują tu porostowo-mszyste kobierce. Rozciągają się na całej długości naszego wybrzeża, poprzerywane fragmentami klifowymi oraz miejscowościami nadmorskimi. Ze względu na pionierski charakter siedliska, należy ono do wyjątkowo mało odpornych na wydeptywanie czy rozjeżdżanie. Nadmierna presja turystyczna oraz abrazyjna działalność morza przyczyniają się do ich zniekształcenia i zaniku. Najlepszym sposobem ochrony jest brak ludzkiej ingerencji w siedlisko.
Klify na wybrzeżu Bałtyku utworzone są polodowcowych utworów morenowych. Powstają w wyniku niszczenia wysokiego brzegu poprzez falowanie i ciągłe przemieszczanie luźnego materiału skalnego. Odcinki klifowe obejmują 20% naszego wybrzeża, a do najwyższych należą te na Wolinie. Ochrona tego siedliska przyrodniczego związana jest z ograniczeniem eksploracji i zabudowy.
Z uwagi na presję turystyczną spowodowaną dużą ilością osób odwiedzających Woliński Park Narodowy w sezonie letnim, koniecznym jest stosowanie zabiegów ochrony czynnej. W tym celu wykonywany jest montaż grodzeń. Dzięki niemu siedlisko oraz związana z nim unikalna roślinność strefy bezpośrednio związanej z działalnością morza są w coraz lepszej kondycji.
W jego ramach wykonywane zostały w 2022 roku poniższe zadania:
Ograniczanie negatywnego wpływu obcych i inwazyjnych gatunków drapieżników na sukces lęgowy ptaków wodno-błotnych,
Ochrona czynna gatunków zależnych od wody – płazy (Amphibia) – Ochrona płazów przekraczających jezdnię dróg,
Utworzenie regionalnej genetycznej kolekcji zachowawczej starych odmian drzew owocowych – WPN Północ,
Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230).
Działanie 1. Ograniczanie negatywnego wpływu obcych i inwazyjnych gatunków drapieżników na sukces lęgowy ptaków wodno-błotnych
Biegi wsteczne wód od morza w kierunku Zalewu Szczecińskiego kształtują archipelag niezwykłych wysp Delty Świny. Te rozległe, nieleśne tereny, stanowią ważne refugium ptaków. Jest to związane w dużej mierze z prowadzeniem gospodarki kośno-pastwiskowej, sprzyjającej zachowaniu siedlisk będących miejscami lęgowymi i bogactwem bazy pokarmowej dla migrujących ptaków. Stwierdzono ich tu około 240 gatunków, z czego aż 160 lęgowych co czyni obszar ten do najcenniejszych ptasich ostoi w skali międzynarodowej.
Niestety, spokój tego miejsca zakłóca nadmierna presja ze strony drapieżników. Występowanie drapieżników jest naturalnym zjawiskiem i nieodłącznym elementem biocenoz. Jednak w wyniku działalności człowieka zostały zachwiane proporcje na pewnych poziomach troficznych. Przykładem może być intensywny wzrost populacji lisa jako skutek stosowania szczepionki przeciw wściekliźnie czy też obecność gatunków inwazyjnych, np. norki amerykańskiej, która dziesiątkuje rodzime populacje ptaków. Szczególnie narażone na ogromne straty są gatunki wodno-błotnych ptaków gniazdujących na ziemi. Szacuje się, że w wyniku drapieżnictwa straty w wyprowadzaniu potomstwa mogą osiągnąć nawet do 99%.
Z tego powodu objęto działaniami ochronnymi obszar 10 hektarów na wyspie Warnie Kępy, gdzie stwierdzono potencjalnie najkorzystniejsze warunki do zakładania gniazd przez ptaki. W celu zabezpieczenia miejsc wykorzystywanych przez tę gromadę do dobierania się w pary, składania jaj i wychowywania młodych wykonano ogrodzenia z siatki elektrycznej wraz z kompletnym oprzyrządowaniem. Ogrodzenie zamontowano w połowie marca 2022 r. i zdemontowano w połowie lipca 2022 r. Ponadto dnia 27.09.2022 r. odbył się rejs edukacyjny po delcie wstecznej Świny, którego celem było przedstawienie potrzeby realizacji powyższych zadań.
Działanie 2. Ochrona czynna gatunków zależnych od wody – płazy (Amphibia) – Ochrona płazów przekraczających jezdnię dróg
Zadanie realizowano na odcinkach dróg przylegających do jezior Gardno i Czajcze. W celu ochrony płazów podczas migracji wykorzystano okresowe, przenośne bariery ochronne. Podczas migracji wpadają one do pułapek, a następnie są przenoszone do jeziora lub w głąb lasu, w zależności od aktualnego kierunku przemieszczania. Działania te wpływają bezpośrednio na przeżywalność płazów, a także dostarczają kluczowych danych dotyczących lokalizacji obszarów konfliktowych. Łączna ilość przeniesionych płazów 2022 roku wyniosła blisko 20 000 osobników. W 2021 roku było ich 8 tysięcy. Można sądzić, że jest to oznaką poprawy stanu ochrony tych zwierząt.
Obserwacje przeprowadzane przez pracowników Parku polegały na liczeniu płazów, wraz z identyfikacją gatunku i płci oraz dokumentowaniu miejsc ich występowania. Zauważono, że wzrost temperatury i opady wpłynęły stymulująco na intensywność aktywności płazów. Stwierdzono migracje sezonowe przede wszystkim ropuchy szarej. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, gatunek ten objęty jest częściową ochroną gatunkową. Ropucha szara na terenie Wolińskiego Parku Narodowego jest gatunkiem dominującym. Ponosi ona największe straty wśród płazów podczas masowego przemieszczania, mającego na celu odbycie godów. Wynika to z faktu, iż należy do płazów o wyjątkowo niskiej mobilności, a także jest gatunkiem licznym.
Działanie 3. Utworzenie regionalnej genetycznej kolekcji zachowawczej starych odmian drzew owocowych – WPN Północ
Drzewa owocowe są uprawiane dla swoich jadalnych owoców od zarania dziejów. Stare odmiany poddawane były przez długi okres selekcji, przez co stały się w naturalny sposób odporne na choroby, pasożyty oraz wiosenne przymrozki. Ze względów ekonomicznych zostały masowo zastąpione przez nowoczesne, plonujące corocznie, odmiany szczepione na karłowatych podkładkach. Cechuje je długowieczność, dzięki czemu udało im się przetrwać do dnia dzisiejszego. Niestety, obecnie są często mocno zaniedbane. Jest wiele powodów, dla których warto zachować ich niezwykłą pulę genową. Zakładanie tradycyjnych sadów przydomowych przyczynia się do ochrony krajobrazu, jak i również wpływa na wzrost różnorodności biologicznej terenu, stwarzając miejsce do życia i żerowania licznych organizmów.
Dzięki uzyskanemu dofinansowaniu możliwym było utworzenie kolekcji zachowawczej starych odmian drzew owocowych o powierzchni 0,085 ha w Obwodzie Ochronnym Warnowo. Pobrano w tym celu rzezy cennych starych odmian drzew owocowych z terenu Wolińskiego Parku Narodowego do rozmnażania wegetatywnego, a następnie wykonano okulizację na posadzonych wcześniej podkładkach.
Stworzono obszar ochronny dla drzewek o promieniu 1 metra od pnia, aby wspomóc ich wzrost i owocowanie. Jest to tzw. gildia, której centrum stanowi drzewo owocowe. Wokół niego ograniczono udział traw, ponieważ stanowiłyby one poważną konkurencję o wodę i składniki odżywcze. Ich miejsce zastąpiły hiacynty, żonkile, czosnek, żywokost, aksamitki, nasturcje, koper, oregano, krwawnik i nagietek. Zapewniają one żyzność dla gildii, utrzymują wilgoć, wabią owady zapylające, a także chronią przed chorobami i szkodnikami.
W trosce o różnorodność biologiczną, sad został wyposażony w różnego rodzaju schronienia (dla zapylaczy, płazów, jeży) i budki (dla nietoperzy i ptaków).
Działanie 4. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230)
Nadmorskie wydmy białe powstają w wyniku akumulacji piasku wynoszonego na plażę z dna morskiego, przenoszonego w głąb lądu. Siedlisko to jest bardzo dynamiczne, znajduje się pod ciągłym wpływem wiatrów. Zasiedlone jest przez wydmotwórcze gatunki traw – wydmuchrzycę piaskową i piaskownicę zwyczajną. Z powodu abrazyjnej działalności morza oraz prac związanych z utrwalaniem wydm przez zalesienie zasoby wydm białych skurczyły się.
Nadmorskie wydmy szare występują za wałem wydmy białej. Dominują tu porostowo-mszyste kobierce. Rozciągają się na całej długości naszego wybrzeża, poprzerywane fragmentami klifowymi oraz miejscowościami nadmorskimi. Ze względu na pionierski charakter siedliska, należy ono do wyjątkowo mało odpornych na wydeptywanie czy rozjeżdżanie. Nadmierna presja turystyczna oraz abrazyjna działalność morza przyczyniają się do ich zniekształcenia i zaniku. Najlepszym sposobem ochrony jest brak ludzkiej ingerencji w siedlisko.
Klify na wybrzeżu Bałtyku utworzone są polodowcowych utworów morenowych. Powstają w wyniku niszczenia wysokiego brzegu poprzez falowanie i ciągłe przemieszczanie luźnego materiału skalnego. Odcinki klifowe obejmują 20% naszego wybrzeża, a do najwyższych należą te na Wolinie. Ochrona tego siedliska przyrodniczego związana jest z ograniczeniem eksploracji i zabudowy.
Z uwagi na presję turystyczną spowodowaną dużą ilością osób odwiedzających Woliński Park Narodowy w sezonie letnim, koniecznym jest stosowanie zabiegów ochrony czynnej. W tym celu wykonywany jest montaż grodzeń. Dzięki niemu siedlisko oraz związana z nim unikalna roślinność strefy bezpośrednio związanej z działalnością morza są w coraz lepszej kondycji.
Projekt: „Zachować bioróżnorodność – chroniąc przyrodę. Ochrona gatunków i siedlisk w Wolińskim Parku Narodowym (2019)”
„Różnorodność biologiczna – do niej należymy, od niej zależymy”
– unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej do 2020 r.
Jak wynika z najnowszego raportu ONZ „The Global Ecosystem Assessment” (2019) , zagrożonych jest ok. 25 procent gatunków, a blisko milion gatunków zwierząt i roślin wymrze w ciągu najbliższych dekad. Dlatego działania mające na celu czynną ochronę różnorodności biologicznej są ważnym elementem przeciwdziałania temu zagrożeniu. Różnorodność biologiczna to niezwykłe bogactwo otaczających nas ekosystemów, gatunków i genów – jest naszym ubezpieczeniem na życie, dając nam pożywienie, słodką wodę, czyste powietrze, schronienie i lekarstwa, łagodząc skutki klęsk żywiołowych, chroniąc przed szkodnikami i chorobami, a także przyczyniając się do regulowania klimatu. Różnorodność biologiczna jest również naszym kapitałem naturalnym, zapewniając funkcje ekosystemu, które stanowią podstawę naszej gospodarki. Pogorszenie stanu i utrata różnorodności biologicznej wpływają negatywnie na zapewnianie tych funkcji: tracimy gatunki i siedliska oraz dobrobyt i miejsca pracy uzyskiwane dzięki środowisku naturalnemu.
Projekt obejmuje realizację następujących działań wspierających różnorodność biologiczną:
1. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.), zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych;
2. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pszczołowatych – stworzenie miejsc gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) w ich naturalnym biotopie,
3. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej płazów przekraczających jezdnię drogi 102 w miejscach migracji w celu ograniczenia ich śmiertelności,
4. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej siedliska Natura 2000 zmiennowilgotnych łąkach trzęślicowych – ekstensywne użytkowanie
5. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe; nadmorskie wydmy szare; klify na wybrzeżu Bałtyku poprzez ich grodzenie,
Działanie 1. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.), zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych
Murawy kserotermiczne to jedne z najrzadszych i najbardziej zagrożonych, a jednocześnie bardzo różnorodnych i cennych siedlisk Europy. Przez wiele lat ich walory były niedoceniane. Występują w miejscach wybitnie ciepłych, suchych i nasłonecznionych. Działanie ma na celu ochronę czynną zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.) poprzez wzmocnienie jej populacji.
Pajęcznica liliowata jest gatunkiem śródziemnomorskim, którego zwarty zasięg obejmuje południową i środkową Europę, dochodząc na północy po Danię i Szwecję. W Polsce ma wyspowe stanowiska w zachodniej części kraju. Na obszarze Wolińskiego PN takson ten występuje na dwóch stanowiskach – najdalej na północ wysuniętych w Polsce. Jest jedną z najcenniejszych roślin Wolińskiego Parku Narodowego, a zarazem całej wyspy Wolin. W Parku zaliczona została do roślin bezpośrednio zagrożonych wyginięciem. Działanie przewiduje hodowlę ex-situ oraz zabezpieczenie stanowisk i ma na celu utrzymania i wzmocnienia jej aktualnych 2 stanowisk i wsiedlenia na 4 stanowiska zastępcze. Ze względu na specyfikę realizacja zadania zostało rozłożone na 2 lata. Zadanie realizowane będzie przez Ogród Botaniczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, który posiada odpowiednie doświadczenie, wiedzę i zaplecze techniczno-naukowe do realizacji takiego typu prac. W pierwszym roku trwania projektu przewiduje się wykonanie zbioru nasion, części wegetatywnych i przeprowadzenie badań siedliskowych w miejscu zbioru oraz pobór gleby do badań zgodnie z metodyką ENSCONET.
Planuje się również zabezpieczenie stanowisk. Pobrane nasiona zostaną wysiane w warunkach ex-situ i po wysiewie rozpocznie się opieka nad rozwijającymi się roślinami. W drugim roku kontynuowana będzie uprawa ex situ, nastąpi adaptacja roślin do warunków zewnętrznych, opieka nad rosnącymi sadzonkami oraz wsiedlenie roślin z uprawy ex situ na wytypowane uprzednio przygotowane stanowiska – 2 naturalne, gdzie metapopulacja zostanie wzmocniona oraz utworzenie 4 nowych stanowisk, gdzie sadzonki zostaną wprowadzone po przygotowaniu miejsc.
Działanie 2 – Murawy przyjazne pszczołowatym – stworzenie miejsc gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) w ich naturalnym biotopie.
Zaprzestanie użytkowania ciepłych łąk oraz muraw kserotermicznych i napiaskowych, a z drugiej strony – intensyfikacja rolnictwa i stosowanie nieprzemyślanych zabiegów (np. wypalanie traw, eliminacja miedz i zadrzewień) – eliminują miejsca gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) i powodują wymieranie ich roślin pokarmowych. Do wymierania niektórych pszczołowatych przyczynia się również zmniejszenie wykorzystania tradycyjnych materiałów budowlanych.
Naturalnym biotopem dzikich pszczół są murawy z klas Festuco-Brometea i Koelerio-Corynephoretea canescens. Tam też notuje się ich najwyższą różnorodność gatunkową. W ramach działania wykonane zostaną schronienia z naturalnych materiałów tj. trzcina, włókno z drzew liściastych, nawiercone drewno, cegła, glina. Wybudowane schronienia gwarantować będą owadom zaciszne miejsce, w którym mogą nocować, skryć się przed deszczem i drapieżnikami, rozmnażać się, a nawet spędzać zimę. Celem zadania będzie wsparcie populacji pszczołowatych poprzez stworzenie 10 miejsc gniazdowania rozmieszczonych w sprzyjających mi biotopach.
Działanie 3. Okresowa ochrona płazów przekraczających jezdnię drogi 102 w miejscach migracji na godowiska.
Celem działania jest ochrona populacji płazów, poprzez zabezpieczenie miejsc migracji. Płazy są zagrożone z bardzo wielu powodów, jednym z nich jest ruch pojazdów samochodowych oddziałujący na płazy bezpośrednio – powodując ich śmierć w wyniku kolizji z pojazdami i uniemożliwiając lub utrudniając przemieszczanie się zwierząt w poprzek drogi, zaburzenie ciągłości strukturalnej korytarzy migracyjnych (trasa od miejsc żerowania czy zimowania do miejsc godowych) i siedlisk (fragmentacja siedlisk). Jedną z takich śmiercionośnych barier dla płazów na terenie WPN jest fragment drogi 102 z Międzyzdrojów do Wisełki na wysokości jeziora Gardno. W celu ochrony czynnej płazów, skutkującym wzrostem przeżywalności podczas migracji, w projekcie zamontowane zostaną okresowe, przenośne bariery ochronne o łącznej długości 1000 mb (2 x 500m) po obu stronach drogi, w okresie o największej aktywności płazów (okres wiosennej migracji oraz dyspersji po zakończeniu rozwoju młodocianego). Opróżnianie pułapek odbywać się będzie dwukrotnie w ciągu dnia, a zebrane osobniki przenoszone do jeziora lub w głąb lasu.
Działanie 4. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej w postaci koszenie i wywiezienia biomasy z siedliska Natura 2000 zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (6410)
Celem zadania jest utrzymanie właściwego stanu ochrony siedliska priorytetowego Natura 2000 wymienionego w załączniku I dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory: siedlisko 6410 – zmiennowilgotne łąki trzęslicowe. Charakterystyczną cechą łąk trzęślicowych jest występowanie obok siebie gatunków roślin siedlisk mokrych i podmokłych, a także świeżych czy nawet kserotermicznych. Jest to siedlisko przyrodnicze o dużej zmienności lokalnej. Położone są na peryferiach układów gospodarczych, w miejscach słabo dostępnych, często z dala od głównych użytków rolnych. Zajmują stanowiska na dnie dolin rzecznych i w płytkich obniżeniach, na glebach organicznych i mineralnych, a przede wszystkim silnie zmiennej w ciągu roku poziomie wilgotności gruntu od stanów nadmiernego uwilgotnienia po przesuszenie.
Występują najczęściej w małych płatach, w mozaice z innymi silnie uwilgotnionymi zbiorowiskami roślinności bagiennej, torfowiskowej i łąkowej. Wiosną i jesienią utrzymuje się na nich wysoki poziom wody gruntowej z częstym zalewem, latem na skutek parowania z gruntu i poprzez roślinność oraz mniejszych dostaw wody poziom wody gruntowej opada. Takie zmienne warunki wodne współtworzą siedlisko dogodne dla koegzystencji gatunków o skrajnie różnych wymaganiach. Drugim obok wody czynnikiem kształtującym łąki trzęślicowe jest ich specyficzne kośne użytkowanie. Łąki te były koszone bardzo nieregularnie, nawet co 3-4 lata, a zbiór siana, zazwyczaj ręczny, odbywał się późno i był uzależniony od możliwości wejścia na łąki. W warunkach Wolińskiego Parku Narodowego dodatkowym czynnikiem regulującym gospodarkę wodną na tym siedlisku są pływy wód Zalewu Szczecińskiego związane z tzw. ,,cofkami” (spiętrzanie wody w rejonach przybrzeżnych na skutek jej wpychania przez wiatry z kierunków północnych – zjawiska te występują nawet w okresach letnich). W ramach realizacji projektu zostanie wykoszone 14,48 ha łąk trzęślicowych, a uzyskana biomasa zostanie wywieziona.
Działanie 5. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku, siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230)
Zadanie polegać będzie na wykonaniu grodzeń i barier oddzielających plażę od wydm i klifów oraz usunięciu gatunków obcych i inwazyjnych. Ograniczenie presji turystycznej w rejonie wydm i klifów poprzez ich grodzenie jest niezbędne z uwagi na zagrożenia płynące z sąsiedztwa obszarów udostępnionych w Parku Narodowym dla turystyki. Duża ilość osób odpoczywających w Wolińskim PN dochodząca nawet do 1 mln (dane oszacowane na podstawie danych z migratorów), szczególnie w okresie letnim w sposób istotny może negatywnie wpłynąć na stań środowiska przyrodniczego. Na podstawie odczytów z migratorów określone zostały miejsca o największym natężeniu ruchu turystycznego i w tych miejscach zaplanowane zostało postawienie barier odgradzających plażę od części gdzie tworzą się inicjalne wydmy białe, które warunkują powstawanie / odbudowę wału wydmowego.
Montaż ogrodzeń wykonany jest w taki sposób aby umożliwić ich demontaż na okres jesienno-zimowy, a jednocześnie wykorzystanie części elementów w sezonach kolejnych. Sezonowość grodzeń wynika z zagrożenia zniszczeniem barier w okresach sztormowych. Należy zaznaczyć, że stosowana metoda zapobiegła degradacji wydm (brak rozdeptywania) oraz przyczyniła się do wzrostu liczebności mikołajka nadmorskiego (Eryngium maritimum) w chronionym obszarze i utrzymania stanowisk innych cennych gatunków flory: rokitnika pospolitego (Hippophae rhamnoides), kruszczyka rdzawoczerwonego (Epipactis atrorubens), honkenii piaskowej (Honckenya peploides), rukwieli nadmorskej (Cakile maritima) – dane uzyskane w oparciu o monitoring przyrodniczy WPN. Usuwanie ręczne gatunków obcych i inwazyjnych tj. róża pomarszczona, wierzba ostrolistna czy czeremcha amerykańska wykonywane jest zgodnie z technologią powszechnie stosowaną w zabiegach ukierunkowanych na eliminację gatunków inwazyjnych. Istotnym zagadaniem w tego typu pracach jest zminimalizowanie strat w siedliskach i ochranianych gatunkach powodowanych przez sprzęt mechaniczny.
Opracowanie: Alicja Łepek WPN
Ochrona zagrożonych gatunków flory oraz siedlisk priorytetowych w Wolińskim Parku Narodowym
W ramach rozszerzenia zakresu wykonywanych zabiegów ochronnych WPN opracował projekt pt. „Ochrona zagrożonych gatunków fauny oraz siedlisk priorytetowych w Wolińskim Parku Narodowym”. Projekt ten uzyskał dofinansowanie do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Działania projektowe ukierunkowane są na ochronę szczególnie zagrożonych biotopów i gatunków z nimi związanych oraz wybranych siedlisk przyrodniczych i obejmują realizację czterech zadań:
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej siedliska Natura 2000 zmiennowilgotne łąki trzęslicowe (6410) (Molinion);
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej płazów poprzez poprawę ich biotopów i stabilizację poziomu wody w godowiskach płazów;
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej gniewosza plamistego Coronella austriaca (1283), poprzez poprawę jakości jego biotopów;
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej Nietoperzy (Chiroptera) poprzez wykorzystanie byłej infrastruktury wojskowej (bunkry).
– unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej do 2020 r.
Jak wynika z najnowszego raportu ONZ „The Global Ecosystem Assessment” (2019) , zagrożonych jest ok. 25 procent gatunków, a blisko milion gatunków zwierząt i roślin wymrze w ciągu najbliższych dekad. Dlatego działania mające na celu czynną ochronę różnorodności biologicznej są ważnym elementem przeciwdziałania temu zagrożeniu. Różnorodność biologiczna to niezwykłe bogactwo otaczających nas ekosystemów, gatunków i genów – jest naszym ubezpieczeniem na życie, dając nam pożywienie, słodką wodę, czyste powietrze, schronienie i lekarstwa, łagodząc skutki klęsk żywiołowych, chroniąc przed szkodnikami i chorobami, a także przyczyniając się do regulowania klimatu. Różnorodność biologiczna jest również naszym kapitałem naturalnym, zapewniając funkcje ekosystemu, które stanowią podstawę naszej gospodarki. Pogorszenie stanu i utrata różnorodności biologicznej wpływają negatywnie na zapewnianie tych funkcji: tracimy gatunki i siedliska oraz dobrobyt i miejsca pracy uzyskiwane dzięki środowisku naturalnemu.
Projekt obejmuje realizację następujących działań wspierających różnorodność biologiczną:
1. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.), zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych;
2. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pszczołowatych – stworzenie miejsc gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) w ich naturalnym biotopie,
3. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej płazów przekraczających jezdnię drogi 102 w miejscach migracji w celu ograniczenia ich śmiertelności,
4. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej siedliska Natura 2000 zmiennowilgotnych łąkach trzęślicowych – ekstensywne użytkowanie
5. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku – siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe; nadmorskie wydmy szare; klify na wybrzeżu Bałtyku poprzez ich grodzenie,
Działanie 1. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.), zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych
Murawy kserotermiczne to jedne z najrzadszych i najbardziej zagrożonych, a jednocześnie bardzo różnorodnych i cennych siedlisk Europy. Przez wiele lat ich walory były niedoceniane. Występują w miejscach wybitnie ciepłych, suchych i nasłonecznionych. Działanie ma na celu ochronę czynną zagrożonego wyginięciem gatunku muraw kserotermicznych pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago L.) poprzez wzmocnienie jej populacji.
Pajęcznica liliowata jest gatunkiem śródziemnomorskim, którego zwarty zasięg obejmuje południową i środkową Europę, dochodząc na północy po Danię i Szwecję. W Polsce ma wyspowe stanowiska w zachodniej części kraju. Na obszarze Wolińskiego PN takson ten występuje na dwóch stanowiskach – najdalej na północ wysuniętych w Polsce. Jest jedną z najcenniejszych roślin Wolińskiego Parku Narodowego, a zarazem całej wyspy Wolin. W Parku zaliczona została do roślin bezpośrednio zagrożonych wyginięciem. Działanie przewiduje hodowlę ex-situ oraz zabezpieczenie stanowisk i ma na celu utrzymania i wzmocnienia jej aktualnych 2 stanowisk i wsiedlenia na 4 stanowiska zastępcze. Ze względu na specyfikę realizacja zadania zostało rozłożone na 2 lata. Zadanie realizowane będzie przez Ogród Botaniczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, który posiada odpowiednie doświadczenie, wiedzę i zaplecze techniczno-naukowe do realizacji takiego typu prac. W pierwszym roku trwania projektu przewiduje się wykonanie zbioru nasion, części wegetatywnych i przeprowadzenie badań siedliskowych w miejscu zbioru oraz pobór gleby do badań zgodnie z metodyką ENSCONET.
Planuje się również zabezpieczenie stanowisk. Pobrane nasiona zostaną wysiane w warunkach ex-situ i po wysiewie rozpocznie się opieka nad rozwijającymi się roślinami. W drugim roku kontynuowana będzie uprawa ex situ, nastąpi adaptacja roślin do warunków zewnętrznych, opieka nad rosnącymi sadzonkami oraz wsiedlenie roślin z uprawy ex situ na wytypowane uprzednio przygotowane stanowiska – 2 naturalne, gdzie metapopulacja zostanie wzmocniona oraz utworzenie 4 nowych stanowisk, gdzie sadzonki zostaną wprowadzone po przygotowaniu miejsc.
Działanie 2 – Murawy przyjazne pszczołowatym – stworzenie miejsc gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) w ich naturalnym biotopie.
Zaprzestanie użytkowania ciepłych łąk oraz muraw kserotermicznych i napiaskowych, a z drugiej strony – intensyfikacja rolnictwa i stosowanie nieprzemyślanych zabiegów (np. wypalanie traw, eliminacja miedz i zadrzewień) – eliminują miejsca gniazdowania pszczołowatych (Apoidea) i powodują wymieranie ich roślin pokarmowych. Do wymierania niektórych pszczołowatych przyczynia się również zmniejszenie wykorzystania tradycyjnych materiałów budowlanych.
Naturalnym biotopem dzikich pszczół są murawy z klas Festuco-Brometea i Koelerio-Corynephoretea canescens. Tam też notuje się ich najwyższą różnorodność gatunkową. W ramach działania wykonane zostaną schronienia z naturalnych materiałów tj. trzcina, włókno z drzew liściastych, nawiercone drewno, cegła, glina. Wybudowane schronienia gwarantować będą owadom zaciszne miejsce, w którym mogą nocować, skryć się przed deszczem i drapieżnikami, rozmnażać się, a nawet spędzać zimę. Celem zadania będzie wsparcie populacji pszczołowatych poprzez stworzenie 10 miejsc gniazdowania rozmieszczonych w sprzyjających mi biotopach.
Działanie 3. Okresowa ochrona płazów przekraczających jezdnię drogi 102 w miejscach migracji na godowiska.
Celem działania jest ochrona populacji płazów, poprzez zabezpieczenie miejsc migracji. Płazy są zagrożone z bardzo wielu powodów, jednym z nich jest ruch pojazdów samochodowych oddziałujący na płazy bezpośrednio – powodując ich śmierć w wyniku kolizji z pojazdami i uniemożliwiając lub utrudniając przemieszczanie się zwierząt w poprzek drogi, zaburzenie ciągłości strukturalnej korytarzy migracyjnych (trasa od miejsc żerowania czy zimowania do miejsc godowych) i siedlisk (fragmentacja siedlisk). Jedną z takich śmiercionośnych barier dla płazów na terenie WPN jest fragment drogi 102 z Międzyzdrojów do Wisełki na wysokości jeziora Gardno. W celu ochrony czynnej płazów, skutkującym wzrostem przeżywalności podczas migracji, w projekcie zamontowane zostaną okresowe, przenośne bariery ochronne o łącznej długości 1000 mb (2 x 500m) po obu stronach drogi, w okresie o największej aktywności płazów (okres wiosennej migracji oraz dyspersji po zakończeniu rozwoju młodocianego). Opróżnianie pułapek odbywać się będzie dwukrotnie w ciągu dnia, a zebrane osobniki przenoszone do jeziora lub w głąb lasu.
Działanie 4. Wykonanie zabiegów ochrony czynnej w postaci koszenie i wywiezienia biomasy z siedliska Natura 2000 zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (6410)
Celem zadania jest utrzymanie właściwego stanu ochrony siedliska priorytetowego Natura 2000 wymienionego w załączniku I dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory: siedlisko 6410 – zmiennowilgotne łąki trzęslicowe. Charakterystyczną cechą łąk trzęślicowych jest występowanie obok siebie gatunków roślin siedlisk mokrych i podmokłych, a także świeżych czy nawet kserotermicznych. Jest to siedlisko przyrodnicze o dużej zmienności lokalnej. Położone są na peryferiach układów gospodarczych, w miejscach słabo dostępnych, często z dala od głównych użytków rolnych. Zajmują stanowiska na dnie dolin rzecznych i w płytkich obniżeniach, na glebach organicznych i mineralnych, a przede wszystkim silnie zmiennej w ciągu roku poziomie wilgotności gruntu od stanów nadmiernego uwilgotnienia po przesuszenie.
Występują najczęściej w małych płatach, w mozaice z innymi silnie uwilgotnionymi zbiorowiskami roślinności bagiennej, torfowiskowej i łąkowej. Wiosną i jesienią utrzymuje się na nich wysoki poziom wody gruntowej z częstym zalewem, latem na skutek parowania z gruntu i poprzez roślinność oraz mniejszych dostaw wody poziom wody gruntowej opada. Takie zmienne warunki wodne współtworzą siedlisko dogodne dla koegzystencji gatunków o skrajnie różnych wymaganiach. Drugim obok wody czynnikiem kształtującym łąki trzęślicowe jest ich specyficzne kośne użytkowanie. Łąki te były koszone bardzo nieregularnie, nawet co 3-4 lata, a zbiór siana, zazwyczaj ręczny, odbywał się późno i był uzależniony od możliwości wejścia na łąki. W warunkach Wolińskiego Parku Narodowego dodatkowym czynnikiem regulującym gospodarkę wodną na tym siedlisku są pływy wód Zalewu Szczecińskiego związane z tzw. ,,cofkami” (spiętrzanie wody w rejonach przybrzeżnych na skutek jej wpychania przez wiatry z kierunków północnych – zjawiska te występują nawet w okresach letnich). W ramach realizacji projektu zostanie wykoszone 14,48 ha łąk trzęślicowych, a uzyskana biomasa zostanie wywieziona.
Działanie 5. Czynna ochrona siedlisk wybrzeża Bałtyku, siedliska Natura 2000: nadmorskie wydmy białe (siedlisko 2120); nadmorskie wydmy szare (siedlisko priorytetowe 2130); klify na wybrzeżu Bałtyku (siedlisko 1230)
Zadanie polegać będzie na wykonaniu grodzeń i barier oddzielających plażę od wydm i klifów oraz usunięciu gatunków obcych i inwazyjnych. Ograniczenie presji turystycznej w rejonie wydm i klifów poprzez ich grodzenie jest niezbędne z uwagi na zagrożenia płynące z sąsiedztwa obszarów udostępnionych w Parku Narodowym dla turystyki. Duża ilość osób odpoczywających w Wolińskim PN dochodząca nawet do 1 mln (dane oszacowane na podstawie danych z migratorów), szczególnie w okresie letnim w sposób istotny może negatywnie wpłynąć na stań środowiska przyrodniczego. Na podstawie odczytów z migratorów określone zostały miejsca o największym natężeniu ruchu turystycznego i w tych miejscach zaplanowane zostało postawienie barier odgradzających plażę od części gdzie tworzą się inicjalne wydmy białe, które warunkują powstawanie / odbudowę wału wydmowego.
Montaż ogrodzeń wykonany jest w taki sposób aby umożliwić ich demontaż na okres jesienno-zimowy, a jednocześnie wykorzystanie części elementów w sezonach kolejnych. Sezonowość grodzeń wynika z zagrożenia zniszczeniem barier w okresach sztormowych. Należy zaznaczyć, że stosowana metoda zapobiegła degradacji wydm (brak rozdeptywania) oraz przyczyniła się do wzrostu liczebności mikołajka nadmorskiego (Eryngium maritimum) w chronionym obszarze i utrzymania stanowisk innych cennych gatunków flory: rokitnika pospolitego (Hippophae rhamnoides), kruszczyka rdzawoczerwonego (Epipactis atrorubens), honkenii piaskowej (Honckenya peploides), rukwieli nadmorskej (Cakile maritima) – dane uzyskane w oparciu o monitoring przyrodniczy WPN. Usuwanie ręczne gatunków obcych i inwazyjnych tj. róża pomarszczona, wierzba ostrolistna czy czeremcha amerykańska wykonywane jest zgodnie z technologią powszechnie stosowaną w zabiegach ukierunkowanych na eliminację gatunków inwazyjnych. Istotnym zagadaniem w tego typu pracach jest zminimalizowanie strat w siedliskach i ochranianych gatunkach powodowanych przez sprzęt mechaniczny.
Opracowanie: Alicja Łepek WPN
Ochrona zagrożonych gatunków flory oraz siedlisk priorytetowych w Wolińskim Parku Narodowym
W ramach rozszerzenia zakresu wykonywanych zabiegów ochronnych WPN opracował projekt pt. „Ochrona zagrożonych gatunków fauny oraz siedlisk priorytetowych w Wolińskim Parku Narodowym”. Projekt ten uzyskał dofinansowanie do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Działania projektowe ukierunkowane są na ochronę szczególnie zagrożonych biotopów i gatunków z nimi związanych oraz wybranych siedlisk przyrodniczych i obejmują realizację czterech zadań:
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej siedliska Natura 2000 zmiennowilgotne łąki trzęslicowe (6410) (Molinion);
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej płazów poprzez poprawę ich biotopów i stabilizację poziomu wody w godowiskach płazów;
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej gniewosza plamistego Coronella austriaca (1283), poprzez poprawę jakości jego biotopów;
Wykonanie zabiegów ochrony czynnej Nietoperzy (Chiroptera) poprzez wykorzystanie byłej infrastruktury wojskowej (bunkry).